Татарстан эзләүчеләре ярдәмендә 12 меңнән артык солдатның калдыклары табылган һәм күмелгән, 1,5 меңнән артыгының исеме ачыкланган
Бүген дәүләт дәрәҗәсендә эзләү хәрәкәтен рәсми тануның 37 еллыгы билгеләп үтелә. Татарстанда «Ватан» берләшмәсе» төбәк иҗтимагый яшьләр оешмасы тарафыннан эзләнү эшчәнлеге актив алып барыла, ул 61 эзләнү отряды һәм 4 тарихи клуб составында төрле яшьтәге 1,2 меңнән артык эзләнүчене берләштерә. Эзләнү хәрәкәтләре эшчәнлеге яшьләргә рухи-әхлакый һәм патриотик тәрбия бирүнең иң нәтиҗәле формаларыннан берсе булып тора, бу «Яшьләр һәм балалар» милли проекты максатларына туры килә.
«Аларның миссиясе мөһим һәм игелекле – алар тарихи хәтерне саклыйлар. Татарстанда эзләнүчеләр хәрәкәтен күп еллар Александр Юрьевич Коноплев җитәкли. Аның беренче экспедициясе 1988 елда ук була. 1993 елдан «Ватан» берләшмәсе» эзләүчеләре тарафыннан 400дән артык экспедиция уздырылган, 12 меңнән артык Совет Армиясе сугышчысы табылган һәм күмелгән, медальоннар, исем әйберләре һәм архив документлары буенча аларның 1,5 меңнән артыгының исеме ачыкланган. Ватанны саклаучылар елында һәм Җиңүнең 80 еллыгында мәгълүмати эшне тагын да көчәйтергә кирәк, бу хәрәкәтнең проектлары турында күбрәк яшьләр белсен, катнаша алсын, илебез тарихын өйрәнә алсын», - дип билгеләп үтте Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре министры Ринат Садыйков.
Хәрәкәт җитәкчесе Александр Коноплев билгеләп үткәнчә, Татарстан эзләүчеләренең профильле проектларына дәүләт дәрәҗәсендә кызыксыну зур. Алар грант конкурсларында җиңүчеләр булалар.
Аның сүзләренә караганда, иң ачык мисалларның берсе – «Поисковый фронт» Бөтенроссия мәктәбе – Россиядә эзләнүчеләр өчен даими эшләүче беренче уку йорты, анда алар эзләү эшен алып баруның инновацион ысулларын үзләштерә алалар.
Белем бирү программасына хәрби археологиянең алдынгы методикалары буенча өйрәтү дәресләре, лекцияләр һәм мастер-класслар, бөтенроссия мәгълүмати-эзләү үзәге эзләү эшләре нәтиҗәләрен исәпкә алуның бердәм системасы белән эшләү, илнең эзләү отрядлары үткәргән эзләү эшләре нәтиҗәләре турындагы мәгълүматны Интернет челтәрендә җыю һәм аның үтемлелеген тәэмин итү керә.
2015 елдан башлап мәктәптә Россия Федерациясенең 38 төбәгеннән, Беларусь Республикасыннан, Эстониядән, Молдавиядән һәм Литвадан 4,5 меңнән артык эзләнүче укыган.
ТР «Ватан» яшьләр берләшмәсе катнашучылары Волгоград, Калуга, Ленинград, Мурманск, Новгород, Орлов, Псков, Ростов, Сахалин, Смоленск, Тверь өлкәләрендә, Карелия һәм Кырым Республикаларында сугыш елларында һәлак булган хәрбиләрнең калдыкларын күмү буенча эзләү экспедицияләрендә, Беларусь Республикасында халыкара экспедицияләрдә катнашалар.
Тагын бер проект – Бөтенроссия мәгълүмати-эзләү үзәге – илдә эзләү эшләре нәтиҗәләрен җыю, системалаштыру һәм саклау буенча бердәм үзәк. Биредә Бөек Ватан сугышы барган урыннарда эзләү эшләре нәтиҗәләре буенча мәгълүматлар саклана: эксгумация протоколлары, күмү актлары, мәгълүмат кәгазьләре, исемле табылдыкларның һәм билгеләнгән исемнәрнең мәгълүматлар базасы, эзләү экспедицияләре, эзләү отрядлары, хәрби күмүләр турында мәгълүматлар, карталар, белешмәләр.
«Эзләү фронты» эзләү инновацияләре үзәге – үз-үзен камилләштерергә омтылучы Бөек Ватан сугышы сугышчылары истәлеген мәңгеләштерү белән шөгыльләнүче Россия эзләү хәрәкәте эзләүчеләренә һәм башка оешмаларга Бөек Ватан сугышында җирләнмәгән сугышчыларның мәетләрен эзләү һәм күтәрү буенча экспедицияләрдә дөрес һәм сыйфатлы эшләргә өйрәнергә ярдәм итүгә юнәлдерелгән проект.
Хәрәкәт җитәкчесе сүзләренчә, Бөек Ватан сугышы елларында һәлак булган хәрбиләрне идентификацияләүгә юнәлдерелгән аерым – «Хәтер вакыттан көчлерәк» проекты бар. Проект кысаларында бөтен Россиядән эзләү экспедицияләре вакытында җыелган сөяк калдыклары үрнәкләрен ДНК-тикшерү үткәрелә, сугыштан әйләнеп кайтмаган сугышчыларның генетик профильләре мәгълүматларының компьютер базасы төзелә.
«Хәтер вакыттан көчлерәк» проектының молекуляр-генетик лабораториясенә тикшеренүләр өчен үз фаразларын тикшерү, сугышчыларның шәхесләрен ачыклау һәм туганнары белән биологик туганлыкны раслау өчен бөтен Россиядән эзләнүчеләр мөрәҗәгать итә. Бөтен бу тикшеренүләр бушлай үткәрелә.
Әйтик, 2024 елда лабораториягә 400дән артык үрнәк килде, 200дән артык молекуляр-генетик тикшеренү үткәрелде, эшче-крестьян Кызыл Армиясе 4 сугышчысының шәхесләре ачыкланды.
Шулай ук «Ватан» берләшмәсе» яшьләр оешмасы беренче чиратта сугыш елларында Казанда төзелгән һәм сугыш хәрәкәтләре барышында югалтылган чын хәрби самолетлар фрагментларын файдаланып, легендар Пе-2 самолетын торгызу буенча эш алып бара. Проект үзе «Татарстан канатлары» дип атала һәм 2016 елдан Казанга 81 Пе-2 самолеты фрагментлары китерелгән. Бу самолетларның 185 экипаж әгъзасының исемнәре һәм язмышлары ачыкланган. Пе-2 самолетларының китерелгән фрагментлары сүтү, коррозиядән һәм торгызудан тулы цикл уза.
Александр Коноплев «Солдат медальоннарыннан исемнәр» проекты турында да сөйләде. Күп томлы дәвам итә торган басмада элеккеге Советлар Союзы территориясендә эзләү экспедицияләре барышында калдыклары табылган һәм танылган Бөек Ватан сугышында һәлак булган Совет армиясе солдатларының исемлекләре бар. 23 254 солдат турында мәгълүматлар булган 11 том басылып чыкты.
«Без Татарстан Республикасы буенча традицион агитация походлары – «Хәтер маршы» республика акциясен оештырабыз, аның барышында хәрәкәт активистлары үзләренең лекцияләрендә һәм музыкаль-әдәби композицияләр белән чыгышларында яшьтәшләренә Ватанны саклаучыларның батырлыгы, сугыш вакытында тыныч халыкның бәла - казалары һәм бәхетсезлекләре һәм хәтерне мәңгеләштерү буенча эшләре турында сөйлиләр», - дип йомгаклады Александр Коноплев.
